|
DENİZ GEZMİŞ (1947-1972)
1965'ten
sonra Türkiye'de gelisen gençlik hareketinin en önemli önderlerinden
ve Türkiye Halk Kurtulus Ordusu(THKO)'nun kurucu ve yöneticilerinden
Deniz Gezmis, 24 Subat 1947'de Ankara'nin Ayas ilçesinde dogdu. Ögretmen
bir ailenin çocugu olmasi sebebiyle ilk ve ortaögrenimini çesitli
kentlerde, liseyi Istanbul'da okudu.
Hukuk Fakültesine giren Gezmis, henüz lise ögrencisiyken sol düsünceyle
tanisti ve kendini dönemin eylemleri içinde buldu. 1965'te Türkiye
Isçi Partisi(TIP)'nin Üsküdar ilçesine üye oldu. Ilk kez 31 Agustos
1966'da Ankara'dan Istanbul'a yürüyen Çorum Belediyesi temizlik isçilerinin
Taksim Aniti'na çelenk koymalari sirasinda isçileri destekleyen ve
Türk-Is yöneticilerini protesto eden gösteri sirasinda gözaltina
alindi. Ardindan 19 Ocak 1967'de Türkiye Milli Talabe Federasyonu(TMTF) binasinin yedd-i emine verilmesi sirasinda çikan
olaylarda yakalandi ve bir gün sonra iki arkadasiyla
çikarildigi
mahkeme tarafindan serbest birakildi. 22 Kasim 1967'de ögrenci örgütlerinin
düzenledigi Kibris Mitingi sirasinda Asik Ihsani ile birlikte ABD
bayragini yaktiklari gerekçesi ile gözaltina alinip daha sonra
serbest birakilan Deniz Gezmis, Hukuk Fakültesi'nde birlikte okudugu
arkadaslariyla birlikte 30 Ocak 1968'de Devrimci Hukuklular Örgütünü
kurdu. 7 Mart 1968'de IÜ Fen Fakültesi konferans salonunda düzenlenen
AIESEC genel kurul toplantisinda konusma yapan Devlet Bakani Seyfi Öztürk'ü
protesto ettigi için tutuklandi. 2 Mayis'a kadar tutuklu kalan Gezmis,
30 Mayis'ta 6.Filo'yu protesto ettigi için yargilandi ve beraat etti.
Ögrenci eylemleri içinde etkinligi giderek artan Deniz Gezmis, 12
Haziran 1968'de Istanbul Üniversitesi'nin isgal edilmesinde önderlik
etti. Isgal Konseyi adina IÜ Senatosu ile Baltalimani'nda yapilan görüsmelere
katilan ögrenci heyetinin içinde yer aldi; ögrenci haklarinin
elde edilip isgalin sona erdirilmesinde etkili oldu. Isgalden kisa bir
süre sonra Istanbula gelen 6.Filo'yu protesto eylemlerinde yer alan
Gezmis, 30 Temmuz'da bu eylemlerden dolayi tutuklandi ve 20 Eylül'de
serbest birakildi.TIP
içinde yogunlasarak, ayriliklara ve tartismalara yolaçan ideolojik
sorunlarda Milli Demokratik Devrim(MDD) görüsünü benimseyen Deniz
Gezmis, bu görüsün özellikle devrimci ögrenciler arasinda yayilmasinda
etkili oldu. Ekim 1968'de eylemlerde birlikte oldugu Cihan Alptekin,
Mustafa Ilker Gürkan, Mustafa Lütfi Kiyici, Cevat Ercisli, M.Mehdi
Bespinar, Selahattin Okur, Saim Kurul ve Ömer Erim Süerkan'la birlikte
Devrimci Ögrenci Birligi(DÖB)'ni kurdu. 1 Kasim 1968'de TMGT, AÜTB,
ODTÜÖB ve DÖB'ün baslattigi Samsun'dan Ankara'ya Mustafa Kemal Yürüyüsü'nü
düzenledi. Ardindan 28 Kasim 1968'de ABD büyükelçisi Kommer'in gelisi
sirasinda Yesilköy Havaalani'nda düzenlenen protesto gösterileri
nedeniyle tutuklandi ve bir süre sonra serbest birakildi. Istanbul
Üniversitesi'nde sagci güçlerin 16 Mart'ta girismis oldugu
hareketlere ögrenci kitlesiyle birlikte karsi koyan Gezmis , bu
eylemi gerekçe gösterilerek 19 Mart'ta yeniden tutuklanarak 3 Nisan'a
kadar hapis yatti. Ardindan 31 Mayis 1969'da IÜ Hukuk Fakültesi ögrencilerinin,
reform tasarisinin gerçeklesmemesini protesto için giristikleri isgale
önderlik etti. Üniversitenin kapatilip, polise teslim edilmesi
nedeniyle çikan çatismalarda yaralandi. Hakkinda giyabi tutuklama
karari olmasina ragmen hastaneden kaçan Gezmis, Haziran'in sonunda
Filistin'e gitti. Filistin'e gitmeden önce 23 Haziran 1969'da TMGT'nin
topladigi 1. Devrimci Milliyetçi Gençlik Kurultayi'na kendisi gibi
haklarinda tutuklama karari olan FKF Genel Baskani Yusuf Küpeli ile
birlikte bir mücadele programi gönderdi. Eylül'e kadar Filistin'de
gerilla kamplarinda kalan Deniz Gezmis,1 Eylül 1969'da, 10 Haziran'da
"üniversiteyi isgal" ettigi gerekçesiyle Hukuk Fakültesi'nden
ihraç edildi. Hakkinda tutuklama kararinin oldugu bu dönemde
gazeticilere gizlendigi yerden demeçler verdi. 23 Eylül 1969'da Hukuk
Fakültesi'nde oldugu sirada haber verilen polislerin de fakülteye
gelmesi üzerine teslim olan Gezmis, 25 Kasim'da serbest birakildi.
Ancak Yildiz Devlet ve Mühendislik Akademisi'nde Battal Mehetoglu'nun
sagcilar tarafindan öldürülmesinden sonra okulda yapilan aramada,
ele geçirilen dürbünlü bir tüfegin Gezmis'e ait oldugu öne sürülerek
hakkinda yeniden tutuklama karari alindi. 20 Aralik 1969'da yakalanan
Gezmis, kendisiyle birlikte tutuklanan Cihan Alptekin'le birlikte 18 Eylül
1970'e kadar tutuklu kaldi. Bundan sonra ögrenci eylemlerinden uzaklasarak,
mücadelesini degisik alanlarda sürdürmeyi planladi. Sinan Cemgil ve
Hüseyin Inan'la birlikte THKO'yu kurdu.11
Ocak 1971'de THKO adina Ankara Is __asi Emek Subesi'nin soygununu
gerçeklestirenler arasinda yeraldi. 4 Mart 1971'de dört ABD'li erin
Balgat'taki Tuslog Tesisleri'nden kaçirilmasi eyleminde de bulunan
Gezmis, erlerin serbest birakilmasindan sonra Sivas'in Sarkisla ilçesinin
Gemerek nahiyesinde Yusuf Aslan'la birlikte yakalandi. 16 Temmuz 1971'de
baslayan THKO-1 Davasi'nda TCK'nin 146. maddesini ihlal ettigi gerekçesiyle,
9 Ekim 1971'de idam cezasina çarptirildi. 6 Mayis 1972'de idam
edildi.
1965'ten sonra
Türkiye'de gelisen gençlik hareketinin en önemli önderlerinden ve
Türkiye Halk Kurtulus Ordusu(THKO)'nun kurucu ve yöneticilerinden
Deniz Gezmis, 24 Subat 1947'de Ankara'nin Ayas ilçesinde dogdu.
Ögretmen bir ailenin çocugu olmasi sebebiyle ilk ve ortaögrenimini
çesitli kentlerde, liseyi Istanbul'da okudu. Hukuk
Fakültesine giren Gezmis, henüz lise ögrencisiyken sol düsünceyle
tanisti ve kendini dönemin eylemleri içinde buldu. 1965'te Türkiye
Isçi Partisi(TIP)'nin Üsküdar ilçesine üye oldu. Ilk kez 31 Agustos
1966'da Ankara'dan Istanbul'a yürüyen Çorum Belediyesi temizlik
isçilerinin Taksim Aniti'na çelenk koymalari sirasinda isçileri
destekleyen ve Türk-Is yöneticilerini protesto eden gösteri
sirasinda gözaltina alindi. Ardindan 19 Ocak 1967'de Türkiye Milli
Talabe Federasyonu(TMTF) binasinin yedd-i emine verilmesi sirasinda
çikan olaylarda yakalandi ve bir gün sonra iki arkadasiyla
çikarildigi mahkeme tarafindan
serbest birakildi. 22 Kasim 1967'de ögrenci örgütlerinin düzenledigi
Kibris Mitingi sirasinda Asik Ihsani ile birlikte ABD bayragini
yaktiklari gerekçesi ile gözaltina alinip daha sonra serbest
birakilan Deniz Gezmis, Hukuk Fakültesi'nde birlikte okudugu
arkadaslariyla birlikte 30 Ocak 1968'de Devrimci Hukuklular Örgütünü
kurdu. 7 Mart 1968'de IÜ Fen Fakültesi konferans salonunda
düzenlenen AIESEC genel kurul toplantisinda konusma yapan Devlet
Bakani Seyfi Öztürk'ü protesto ettigi için tutuklandi. 2 Mayis'a
kadar tutuklu kalan Gezmis, 30 Mayis'ta 6.Filo'yu protesto ettigi
için yargilandi ve beraat etti. Ögrenci eylemleri içinde etkinligi
giderek artan Deniz Gezmis, 12 Haziran 1968'de Istanbul
Üniversitesi'nin isgal edilmesinde önderlik etti. Isgal Konseyi
adina IÜ Senatosu ile Baltalimani'nda yapilan görüsmelere katilan
ögrenci heyetinin içinde yer aldi; ögrenci haklarinin elde edilip
isgalin sona erdirilmesinde etkili oldu. Isgalden kisa bir süre
sonra Istanbula gelen 6.Filo'yu protesto eylemlerinde yer alan
Gezmis, 30 Temmuz'da bu eylemlerden dolayi tutuklandi ve 20 Eylül'de
serbest birakildi.TIP içinde yogunlasarak, ayriliklara ve
tartismalara yolaçan ideolojik sorunlarda Milli Demokratik
Devrim(MDD) görüsünü benimseyen Deniz Gezmis, bu görüsün özellikle
devrimci ögrenciler arasinda yayilmasinda etkili oldu. Ekim 1968'de
eylemlerde birlikte oldugu Cihan Alptekin, Mustafa Ilker Gürkan,
Mustafa Lütfi Kiyici, Cevat Ercisli, M.Mehdi Bespinar, Selahattin
Okur, Saim Kurul ve Ömer Erim Süerkan'la birlikte Devrimci Ögrenci
Birligi(DÖB)'ni kurdu. 1 Kasim 1968'de TMGT, AÜTB, ODTÜÖB ve DÖB'ün
baslattigi Samsun'dan Ankara'ya Mustafa Kemal Yürüyüsü'nü düzenledi.
Ardindan 28 Kasim 1968'de ABD büyükelçisi Kommer'in gelisi sirasinda
Yesilköy Havaalani'nda düzenlenen protesto gösterileri nedeniyle
tutuklandi ve bir süre sonra serbest birakildi. Istanbul
Üniversitesi'nde sagci güçlerin 16 Mart'ta girismis oldugu
hareketlere ögrenci kitlesiyle birlikte karsi koyan Gezmis , bu
eylemi gerekçe gösterilerek 19 Mart'ta yeniden tutuklanarak 3
Nisan'a kadar hapis yatti. Ardindan 31 Mayis 1969'da IÜ Hukuk
Fakültesi ögrencilerinin, reform tasarisinin gerçeklesmemesini
protesto için giristikleri isgale önderlik etti. Üniversitenin
kapatilip, polise teslim edilmesi nedeniyle çikan çatismalarda
yaralandi. Hakkinda giyabi tutuklama karari olmasina ragmen
hastaneden kaçan Gezmis, Haziran'in sonunda Filistin'e gitti.
Filistin'e gitmeden önce 23 Haziran 1969'da TMGT'nin topladigi 1.
Devrimci Milliyetçi Gençlik Kurultayi'na kendisi gibi haklarinda
tutuklama karari olan FKF Genel Baskani Yusuf Küpeli ile birlikte
bir mücadele programi gönderdi. Eylül'e kadar Filistin'de gerilla
kamplarinda kalan Deniz Gezmis,1 Eylül 1969'da, 10 Haziran'da "üniversiteyi
isgal" ettigi gerekçesiyle Hukuk Fakültesi'nden ihraç edildi.
Hakkinda tutuklama kararinin oldugu bu dönemde gazeticilere
gizlendigi yerden demeçler verdi. 23 Eylül 1969'da Hukuk
Fakültesi'nde oldugu sirada haber verilen polislerin de fakülteye
gelmesi üzerine teslim olan Gezmis, 25 Kasim'da serbest birakildi.
Ancak Yildiz Devlet ve Mühendislik Akademisi'nde Battal
Mehetoglu'nun sagcilar tarafindan öldürülmesinden sonra okulda
yapilan aramada, ele geçirilen dürbünlü bir tüfegin Gezmis'e ait
oldugu öne sürülerek hakkinda yeniden tutuklama karari alindi. 20
Aralik 1969'da yakalanan Gezmis, kendisiyle birlikte tutuklanan
Cihan Alptekin'le birlikte 18 Eylül 1970'e kadar tutuklu kaldi.
Bundan sonra ögrenci eylemlerinden uzaklasarak, mücadelesini degisik
alanlarda sürdürmeyi planladi. Sinan Cemgil ve Hüseyin Inan'la
birlikte THKO'yu kurdu.11 Ocak 1971'de THKO adina Ankara Is __asi
Emek Subesi'nin soygununu gerçeklestirenler arasinda yeraldi. 4 Mart
1971'de dört ABD'li erin Balgat'taki Tuslog Tesisleri'nden
kaçirilmasi eyleminde de bulunan Gezmis, erlerin serbest
birakilmasindan sonra Sivas'in Sarkisla ilçesinin Gemerek
nahiyesinde Yusuf Aslan'la birlikte yakalandi. 16 Temmuz 1971'de
baslayan THKO-1 Davasi'nda TCK'nin 146. maddesini ihlal ettigi
gerekçesiyle, 9 Ekim 1971'de idam cezasina çarptirildi. 6 Mayis
1972'de idam edildi.
|
|